De mythe van De Coubertin
Zijn beperkte rol bij de oprichting van moderne OS
Bij iedere Olympische Spelen wordt verteld over Pierre de Coubertin die de bedenker en initiator van moderne Olympische Spelen zou zijn. De werkelijkheid blijkt anders te zijn. Dit artikel gaat niet primair over doping en/of antidoping. Het artikel laat echter wel zien dat de het IOC, een organisatie die 'de spirit of sport' hoog in het vaandel heeft staan, zelf ook dboter op haar hoofd heeft.
Klassieke Spelen
Wegens godslastering verbood de over Griekenland heersende Christelijke Romeinse keizer Theodosius I in 393 n.Chr. de bijna twaalf eeuwen oude Griekse traditie om (Olympische) Spelen ter ere van hun goden te houden. Romeinse gladiatorengevechten waren al verboden en in 1342 was het laatste riddertoernooi. Er brak een vrijwel sportloos tijdperk aan tot Robert Dover in 1612 in de Engelse Cotswold zijn ‘Olimpick Games’ organiseerde. In de achttiende en negentiende eeuw ontstonden verschillende op de klassieke Griekse Spelen gebaseerde evenementen. Maar op een Grieks en Brits initiatief na, waren dat geen directe voorlopers van de huidige Olympische Spelen.
Soutsos & Zappas
Panagiotis Soutsos |
In zijn gedicht Dialoog van de Doden riep de Griek Panagiotis Soutsos in 1833 als eerste op om de klassieke Olympische Spelen in Griekenland te laten herleven. Het jonge Griekse koninkrijk had zich ontworsteld aan haar Ottomaanse overheersers en moest nu, zoals een feniks uit haar as herrijst, herrijzen uit haar mythologische sportverleden. Met financiële steun van de schatrijke zakenman en filantroop Evangelos Zappas leidde dat in 1859 tot de eerste moderne Olympische Spelen in Athene (Zappas-Spelen).
Evangelos |
Door binnenlandse problemen, waarbij zelfs de Griekse koning werd vervangen, en het overlijden van zowel Soutsos en Zappas werden de tweede Zappas-Spelen pas in 1870 gehouden. In 1873 werd de eerste steen gelegd voor het Zappeion, een sportcomplex ter ere van Evangelos Zappas. De derde Zappas-Spelen werden in 1875 gehouden. Daarna nam Konstantinos Zappas, Evangelos neef, de verantwoordelijkheid voor de Zappas-Spelen en de afbouw van het Zappeion op zich. Toch zou het door de voortdurende binnenlandse spanningen in Griekenland tot 20 oktober 1888 duren voor het Zappeion werd geopend, tegelijk met de vierde Zappas Spelen.
Als gevolg van de Zappas-Spelen werd op 22 juni 1890 een Grieks koninklijk decreet uitgevaardigd dat vierjaarlijkse Olympische Spelen verordonneerde. De vijfde Zappas Spelen in 1892 werden afgelast. De in Albanië wonende Konstantinos Zappas was kort daarvoor overleden, waarna de Albanese regering volgens de daar vingerende wetgeving al zijn bezittingen confisqueerde. Er was geen geld meer voor de Spelen.
Dr. William Penny Brookes
Dr. William Penny Brookes |
In de jaren 1840 werd de Britse arts William Penny Brookes benoemd tot magistrate of Justice of the Peace (een soort lagere rechter) voor zijn woonplaats Much Wenlock en omgeving. Daardoor kwam hij in aanraking met criminelen en dronkaards. Brookes verwachtte dat de criminaliteit en het drankgebruik zouden afnemen als arbeiders mentaal en fysiek beter opgeleid waren. Voor een betere mentale conditie richtte de arts een voor iedereen toegankelijke leesclub op, die ook cursussen organiseerde. Voor een betere fysieke conditie van arbeiders organiseerde Brookes vanaf 1850 jaarlijks zijn Wenlock Olympian Games. Daarin ontwikkelde de arts in de daaropvolgende veertig jaar een compleet format voor moderne Olympische Spelen.
In 1859 legde Brookes contact met de Griekse organisatie van de eerste Zappas-Spelen. Dat inspireerde hem om op basis van zijn olympisch-format nationale en internationale Olympische Spelen van de grond te krijgen. In 1866 leidde dat tot de eerste nationale Engelse Olympische Spelen in het Londense Crystal Palace. Internationale Spelen moesten volgens Brookes worden gehouden waar ze thuishoorden, in Athene. Maar ondanks zijn contacten met de Griekse overheid en stuk met de Griekse koning, liepen Brookes pogingen om internationale spelen van de grond te krijgen steeds vast op de al besproken Griekse binnenlandse problemen. Waarom Brookes en de Zappas-organisatie hun handen niet ineensloegen is onbekend.
Brookes ijverde daarnaast voor verplichte lichamelijke oefening op de Engelse staatsscholen. Een in 1868 hiertoe ingediende petitie bij het Engelse parlement werd echter als overbodig afgewezen.
De Coubertin
Baron Pierre De Coubertin |
De Franse baron Pierre de Coubertin streed eind jaren 1880 eveneens voor verplichten lichamelijke oefening op scholen en ook zijn plannen kregen geen gehoor. Via een oproep in de Engelse media kwam de baron in contact met Brookes. Dat motiveerde de Brit om zijn ideeën over lichamelijke opvoeding opnieuw voor het voetlicht te brengen, waardoor in juli 1890 lichamelijke oefening op Britse staatsscholen verplicht werd. Brookes deelde zijn succes onmiddellijk met De Coubertin en nodigde de baron uit om de veertigste Wenlock Olympian Games bij te wonen.
De baron was echter verhinderd, maar wilde later dat jaar graag naar Much Wenlock komen. Voor dat bezoek organiseerde Brookes in oktober 1890 een speciale editie van zijn Spelen, waarin hij de baron alle elementen uit zijn olympisch-format liet zien en maakte de Fransman deelgenoot van zijn internationale olympische plannen. De ondertussen 81-jarige Brookes ging de baron tijdens dat bezoek steeds meer zien als de man aan wie hij zijn fakkel, internationale Olympische Spelen, kon overdragen.
Voorafgaand aan zijn bezoek aan Much Wenlock was De Coubertin, zoals veel Fransen, een uitgesproken tegenstander van internationale Olympische Spelen, waarschijnlijk omdat ze dan aardsvijand Duitsland niet konden buitensluiten. Maar terug in Parijs liet de baron zijn scepsis voor Internationale spelen varen. Hij werkte Brookes ideeën uit en presenteerde die in 1892 aan de Franse Atletiek bond. Dat leidde in 1894 tot een internationaal Congres in Parijs waarin op voorstel van de Griekse afgevaardigde Demetrius Vikelas het internationaal Comité (IC, het latere IOC) voor Olympische Spelen werd opgericht. Vikelas werd als eerste IC-voorzitter gekozen. De Coubertins voorstel de eerste IC-Spelen in 1900 in Parijs te houden werd afgewezen. Vikelas stelde voor die Spelen in 1896 in Athene te houden. Daar had men door de Zappas-Spelen niet alleen ervaring met een dergelijk evenement, maar lag ook een Koninklijk decreet klaar voor vierjaarlijkse Spelen in Griekenland. Vikelas voorstel werd aangenomen en de Griek nam de leiding in het comité dat deze eerste IC-spelen moest organiseren. Waarschijnlijk vanwege zijn gezondheid was Brookes niet op het congres aanwezig. Hij liet De Coubertin echter weten verheugd te zijn met de Spelen in Athene. De baron schreef, dat ‘als de Olympische Spelen herleven, men schuldplichtig is aan dr. J.P. Brookes’. Het zou de laatste keer zijn dat de baron naar zijn leermeester verwees. Brookes overleed in december 1895, vijf maanden voor de 1896 Olympische Spelen.
Doehler beschrijft een publicatie van de Coubertin een maand voor de 1896-Spelen. Daarin schrijft de baron alle eer voor het bedenken, opzetten en realiseren van de ‘eerste’ moderne Olympische Spelen aan zichzelf toe. Hij vermeed zorgvuldig iedere verwijzingen naar de Soutsos, Zappas, Brookes en eerdere Olympische Spelen Tijdens de 1896-Spelen werd geen woord gewijd aan deze olympische voorlopers, terwijl drie eerdere Zappas Spelen in hetzelfde Panathinaiko Stadion waren gehouden en deels in het ter ere van Evangelos Zappas gebouwde Zappeion.
Omdat er onvoldoende geld beschikbaar was voor de broodnodige renovatie van het Panathinaiko Stadion, was het lang onzeker of de 1896-Spelen konden doorgaan. Een enorme donatie van de rijke zakenman Averoff redde de Spelen. Toen de Grieken Averoff hiervoor met een standbeeld wilden eren, werd De Coubertin woedend. Hij was, aldus de baron, de enige die een dergelijk eerbetoon verdiende.
Afsluiting
De moderne Olympische Spelen ontstonden in een langdurig proces dat zich al in 1833 inzette. In dat proces waren de Grieken Panagiotis Soutsos, Evangelos en Konstantinos Zappas, Demetrius Vikelas en de Britse arts William Brookes de belangrijkste hoofdrolspelers. Zonder hun inzet waren de 1896-Spelen vrijwel onmogelijk geweest. De Coubertin speelde zeker een belangrijke rol in dat ontstaansproces, maar die bijdrage was veel kleiner dan de baron en het IOC ons wilden doen geloven. De Coubertin schreef alle eer voor het bedenken, opzetten en realiseren van de 1896 Spelen aan zichzelf toe, zonder naar zijn voorgangers te verwijzen. We noemen dat plagiaat. Vervolgens had de Franse baron tijdens zijn lange voorzitterschap alle gelegenheid de olympische geschiedenis in zijn voordeel te herschrijven, dat is geschiedvervalsing. Het huidige IOC houdt de De-Coubertin-mythe nog steeds in stand. Zoeken we op de IOC-website naar De Coubertin, dan levert dat heel veel hits op. Zoek we naar Soutsos, Zappas of Brookes, dan is het aantal hits vrijwel nihil.
Dit artikel is gebasseerd op mijn boek De onbekende geschiedenis van de Olympische Spelen: Hoe De Coubertin de geschiedenis naar zijn hand zette. (2016) en is op 2 augustus 2016 gepubliceerd in de Olympische bijlage van het Friesch Dagblad.
© 2007 - 2018 - Dr. Bram Brouwer, Mantgum